Abstract
The aim of the paper is to analyse the sociopragmatic evolution of the nominal treatments don and señor in primitive Iberoromance (10th–13th centuries). Through the search in the notarial documents of that period, extracted from CORDE, the author examines how the insertion of the new nominal treatment SENIORE, inexistent in classical Latin, spreads sociopragmatically causing the pragmatic corrosion of the initial treatment from DOMINUS.
Agradecimentos
Me gustaría agradecer a las profesoras Virginia Bertolotti, Rosa María Espinosa Elorza y Silvia Iglesias Recuero su cuidadosa lectura, gracias a la cual el texto está exento de muchas imprecisiones. La responsabilidad de los posibles errores recae sobre el autor.
4 Bibliografía
Abad Merino, Mercedes, «Muy señor mío, dueño y amigo». Lengua epistolar y elite social en la correspondencia privada del sureste español (1760–1805), Tonos digital: Revista de estudios filológicos 30 (2016). Search in Google Scholar
Bertolotti, Virginia, «A mí de vos no me trata ni usted ni nadie». Sistemas e historia de las formas de tratamiento en la lengua española en América, México, Universidad Nacional Autónoma de México/Universidad de la República Uruguay, 2015.Search in Google Scholar
Bloch, Marc, Feudal Society, 2 voll., London, Routledge, 1989.Search in Google Scholar
Bourdieu, Pierre, Espace social et genèse des «classes», Actes de la recherche en sciences sociales 52/53 (1984), 3–14.10.3406/arss.1984.3327Search in Google Scholar
Braun, Friederike, Terms of Address: Problems of Patterns and Usage in Various Languages and Cultures, Berlin/New York, De Gruyter, 1988.10.1515/9783110848113Search in Google Scholar
Brea, Mercedes, Dona e senhor nas cantigas de amor, Estudios Románicos 4 (1990), 149–170.Search in Google Scholar
BREPOLIS = Brepolis Publishers, Library of Latin texts, <http://www.brepolis.net/index.html>. [último acceso: 07.07.2023]Search in Google Scholar
Bustos Gisbert, Eugenio/Iglesias Recuero, Silvia, Relaciones familiares y formas de tratamiento en la novela realista del siglo XIX, in: Girón Alchonchel, José Luis/Herrero Ruiz de Loizaga, Francisco Javier/Iglesias Recuero, Silvia (edd.), Estudios ofrecidos al profesor José Jesús de Bustos Tovar, vol. 1, Madrid, Editorial Complutense, 2003, 277–295.Search in Google Scholar
Carmona, Fernando/Hernández, Carmen/Trigueros, José Antonio, Lírica románica medieval. I Desde los orígenes hasta finales del siglo XIII, Murcia, Universidad de Murcia, 1986. Search in Google Scholar
Carricaburo, Norma, Las fórmulas de tratamiento en el español actual, Madrid, Arco Libros, 1997.Search in Google Scholar
CORDE = Real Academia Española, Corpus diacrónico del español, <http://www.rae.es>. [último acceso: 07.07.2023]Search in Google Scholar
Dahlgren, Kathleen, The Cognitive Structure of Social Categories, Cognitive Science 9 (1985), 379–398. 10.1016/S0364-0213(85)80004-5Search in Google Scholar
DECLC = Corominas, Joan, Diccionari etimològic i complementari de la llengua catalana, 9 voll., Barcelona, Curial Ed. Catalanes, 31980.Search in Google Scholar
DELP = Machado, José Pedro, Dicionário etimológico da língua portuguesa, 5 voll., Lisboa, Confluencia, 2003.Search in Google Scholar
Dickey, Eleanor, Latin Forms of Address: From Plautus to Apuleius, Oxford/New York, Oxford University Press, 2002.10.1093/oso/9780199242870.001.0001Search in Google Scholar
Diez, Friedrich, Etymologisches Wörterbuch der romanischen Sprachen, Bonn, Adolph Marcus, 1861.Search in Google Scholar
Díez de Revenga Torres, Pilar, La lengua notarial en el contexto social de la Edad Media, Cuadernos del CEMYR 17 (2009), 39–51.Search in Google Scholar
Dihle, Albrecht, Antike Höflichkeit und christliche Demut, Studi italiani di filologia classica 26 (1952), 196–190.Search in Google Scholar
eMGH = Brepolis Publishers, Monumenta germanica historica, <http://www.brepolis.net/index.html>. [último acceso: 07.07.2023]Search in Google Scholar
Espinosa Elorza, Rosa María, El lapsus calami en textos medievales. Análisis descriptivo, Revista de Investigación Lingüística 1 (1997), 59–74.Search in Google Scholar
Fernández-Ordóñez, Inés, La lengua de Castilla y la formación del español, Madrid, Real Academia Española, 2011.Search in Google Scholar
Fontanella de Weinberg, María Beatriz, Sistemas pronominales de tratamiento usados en el mundo hispánico, in: Bosque, Ignacio/Demonte, Violeta (edd.), Gramática descriptiva de la lengua española, vol. 1, Madrid, Espasa-Calpe, 1999, 1399–1423.Search in Google Scholar
Fossier, Robert, Gente de la Edad Media, Madrid, Santillana, 2007.Search in Google Scholar
Gamillscheg, Ernst, Romania Germanica. Sprach- und Siedlungsgeschichte der Germanen auf dem Boden des alten Römerreichs, Berlin/Boston, De Gruyter, 1934. Search in Google Scholar
Gimeno Menéndez, Francisco, Sociolingüística histórica: siglos X–XII, Madrid, Visor, 1995.Search in Google Scholar
Godoy Alcántara, José. Ensayo histórico etimológico filológico sobre los apellidos castellanos, Madrid, Imprenta de M. Rivadeneyra, 1871.Search in Google Scholar
Haase, Martin, Respekt. Die Grammatikalisierung von Höflichkeit, München, Lincom Europa, 1994.Search in Google Scholar
Iglesias Recuero, Silvia, Aportación al estudio de las formas nominales de tratamiento en el español áureo: condiciones de selección y funciones discursivas, RILCE. Revista de Filología Hispánica 37:1 (2021), 73–101.10.15581/008.37.1.73-101Search in Google Scholar
Irvine, Judith, Ideologies of honorific language, Pragmatics 2 (1992), 251–262.10.1075/prag.2.3.02irvSearch in Google Scholar
Kluge, Friedrich, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin/Boston, De Gruyter, 252011. Search in Google Scholar
Koch, Peter/Oesterreicher, Wulf, Sprache der Nähe – Sprache der Distanz, Romanistisches Jahrbuch 36 (1985), 15–43.10.1515/9783110244922.15Search in Google Scholar
Labov, William, Principles of Linguistic Change. Social factors, Oxford, Blackwell, 2001.Search in Google Scholar
Lapesa, Rafael, Historia de la lengua española, Madrid, Gredos, 32012.Search in Google Scholar
Le Goff, Jacques, La civilización del occidente medieval, Barcelona, Paidós, 2017.Search in Google Scholar
Leech, Geoffrey, Principles of Pragmatics, London, Longman, 1983.Search in Google Scholar
Líbano Zumalacárregui, Ángeles, Morfología diacrónica del español: las fórmulas de tratamiento, Revista de filología española 71 (1991), 107–122.10.3989/rfe.1991.v71.i1/2.653Search in Google Scholar
Manzano Moreno, Eduardo, Historia de España. Épocas medievales, Madrid, Crítica/Marcial Pons 2017.Search in Google Scholar
Marín Martínez, Tomás, Paleografía y diplomática, vol. 2, Madrid, Universidad Nacional de Educación a Distancia, 1991.Search in Google Scholar
Menéndez Pidal, Ramón, Orígenes del español. Estado lingüístico de la Península Ibérica hasta el Siglo XI, vol. 1, Madrid, Espasa-Calpe, 1929.Search in Google Scholar
Menéndez Pidal, Ramón, Cantar de mío Cid. Texto. Gramática y Vocabulario, 3 voll., Madrid, Espasa-Calpe, 31954.Search in Google Scholar
Meyer-Lübke, Wilhelm, Romanisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg, Universitätsverlag Winter, 31920.Search in Google Scholar
Monson, Don, The Problem of Midons Revisited, Romania 499/500 (2007), 283–305.10.3406/roma.2007.1404Search in Google Scholar
Moreno Fernández, Francisco, Sociolingüística cognitiva. Proposiciones, escolios y debates, Madrid/Frankfurt am Main, Iberoamericana/Vervuert, 2012.10.31819/9783865278814Search in Google Scholar
Morsel, Joseph, La aristocracia medieval: La dominación social en Occidente (siglos V–XV), València, Universitat de València, 2008.Search in Google Scholar
Obediente Sosa, Enrique, Formas de tratamiento en Mérida (Venezuela) durante el siglo XVIII, Boletín de Lingüística 21 (2009), 86–107.Search in Google Scholar
Octavio De Toledo/Huerta, Álvaro, Auxiliación con ser de verbos intransitivos de movimiento (1450‒1600): el caso de ir(se), Res Diachronicae 1 (2002), 257‒269.Search in Google Scholar
Pfeifer, Wolfgang, Etymologisches Wörterbuch des Deutschen, München, Deutscher Taschenbuch Verlag, 82005.Search in Google Scholar
Silva-Corvalán, Carmen, Sociolingüística y pragmática del español, Washington, Georgetown University Press, 2001.Search in Google Scholar
Steuer, Heiko, Archaeology and history: Proposals on the social structure of the Merovingian kingdom, in: Randsborg, Klaus (ed.), The birth of Europe: archaeology and social development in the first millennium A.D, Roma, L’Erma di Bretschneider, 1989, 100–122.Search in Google Scholar
Svennung, Josef, Anredeformen. Vergleichende Forschungen zu indirekter Anrede in der dritten Person und zum Nominativ für den Vokativ, Upssala, Almqvist och Wiksells Boktryckeri, 1958.Search in Google Scholar
Taavitsainen, Irma/Jucker, Andreas H. (edd.), Diachronic Perspectives on Address Term Systems, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins, 2003.10.1075/pbns.107Search in Google Scholar
Wright, Roger, Late Latin and Early Romance in Spain and Carolingian France, Liverpool, Francis Cairns, 1982.Search in Google Scholar
Zieliński, Andrzej, Las fórmulas honoríficas con -ísimo. Contribución a la lexicalización de la deixis social, Frankfurt am Main, Peter Lang, 2017.Search in Google Scholar
Zieliński, Andrzej, Cognición y sociedad. Los tratamientos en los albores del feudalismo: señor y las fórmulas honoríficas con -ísimo, Verba Hispánica 26 (2018), 193–209. 10.3726/b11161Search in Google Scholar
Zieliński, Andrzej, Sobre la importancia de la documentación notarial para la historia de la lengua española El caso de las perífrasis deónticas con «deber», Studia Iberystyczne 19 (2020), 311–327.10.12797/SI.19.2020.19.14Search in Google Scholar
Zieliński, Andrzej, La fórmula de tratamiento con «señor», ¿posible germanismo?, Romanica Cracoviensia 21 (2021), 33–42.10.4467/20843917RC.21.003.13671Search in Google Scholar
© 2024 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston
Articles in the same Issue
- Frontmatter
- Frontmatter
- Aufsätze
- À la recherche du neutre protoroman. Réflexions à partir de l’expérience de rédaction et de révision de l’article */'ram‑u/ s.n. ‘branche ; branchage’ du DÉRom
- Senior domno Orbita confirmat. Evolución sociopragmática de los tratamientos don y señor en el iberorromance primitivo
- Aproximación estadística al reparto de <b> y <v> en manuscritos latinos de autores hispanos
- A ver (si): diacronía de un marcador del discurso en español
- Exclamativas encubiertas en español
- Más las oigo, mejor me parecen: comparativas proporcionales idiolectales
- Differential marking of direct objects in Monastirli džudezmu: a case study in Judeo-Spanish morphosyntax
- Penitencia cuaresmal como medicina del alma. Nueva edición de un sermón de Cuaresma de San Vicente Ferrer
- Amor y diálogo en la trama trovadoresca
- Origine dell’it. anche e dei suoi correlati romanzi
- Miszellen
- Die Wortgeschichte von fr. banqueroute, dt. Bankrott und it. bancarotta
- Délocutifs français d’origine bretonne
- Besprechungen
- Elena Liverani/Alessandro Parenti, Il dizionario spagnolo-italiano di Nicolao Landucci (1562), Biblioteca dell’Archivum Romanicum, Serie 2: Linguistica, vol. 64, Firenze, Olschki, 2022, VI + 352 p.
- Josephine Klingebeil, Codex oblitus. Curtius Rufus in der italienischen Übersetzung von Lodrisio Crivelli: Analyse zur Edition des Mscr.Dresd.Ob.47 (Beihefte zur Zeitschrift für romanische Philologie, 464), Berlin/Boston, De Gruyter, 2022, XVIII + 338 p.
- Il manoscritto Saibante-Hamilton 390, Edizione critica diretta da Maria Luisa Meneghetti, coordinamento editoriale di Roberto Tagliani, Roma, Salerno Editrice, 2019, CCXVI + 616 p.
Articles in the same Issue
- Frontmatter
- Frontmatter
- Aufsätze
- À la recherche du neutre protoroman. Réflexions à partir de l’expérience de rédaction et de révision de l’article */'ram‑u/ s.n. ‘branche ; branchage’ du DÉRom
- Senior domno Orbita confirmat. Evolución sociopragmática de los tratamientos don y señor en el iberorromance primitivo
- Aproximación estadística al reparto de <b> y <v> en manuscritos latinos de autores hispanos
- A ver (si): diacronía de un marcador del discurso en español
- Exclamativas encubiertas en español
- Más las oigo, mejor me parecen: comparativas proporcionales idiolectales
- Differential marking of direct objects in Monastirli džudezmu: a case study in Judeo-Spanish morphosyntax
- Penitencia cuaresmal como medicina del alma. Nueva edición de un sermón de Cuaresma de San Vicente Ferrer
- Amor y diálogo en la trama trovadoresca
- Origine dell’it. anche e dei suoi correlati romanzi
- Miszellen
- Die Wortgeschichte von fr. banqueroute, dt. Bankrott und it. bancarotta
- Délocutifs français d’origine bretonne
- Besprechungen
- Elena Liverani/Alessandro Parenti, Il dizionario spagnolo-italiano di Nicolao Landucci (1562), Biblioteca dell’Archivum Romanicum, Serie 2: Linguistica, vol. 64, Firenze, Olschki, 2022, VI + 352 p.
- Josephine Klingebeil, Codex oblitus. Curtius Rufus in der italienischen Übersetzung von Lodrisio Crivelli: Analyse zur Edition des Mscr.Dresd.Ob.47 (Beihefte zur Zeitschrift für romanische Philologie, 464), Berlin/Boston, De Gruyter, 2022, XVIII + 338 p.
- Il manoscritto Saibante-Hamilton 390, Edizione critica diretta da Maria Luisa Meneghetti, coordinamento editoriale di Roberto Tagliani, Roma, Salerno Editrice, 2019, CCXVI + 616 p.