Evolution of amber’s status and symbolism between the Neolithic and the Bronze Age: case studies from the Baltic and Adriatic Basins
-
Mateusz Cwaliński
Abstract
Given its limited natural occurrence, amber has the quality of a good indicator of interregional and intersocietal contacts. For these reasons, archaeology has devoted to it much attention. Based on the current knowledge, it can be stated that over the centuries amber has played a decorative role, mainly as a material for jewellery production. However, rarely the studies consider potential changes in the socially constituted status and symbolism of amber from a diachronic perspective, spanning several epochs. In this article, a wide overview of data concerning the use of Baltic amber (succinite) in two European regions is conducted: the Baltic Basin in the Neolithic period (ca. 4000–1700 BCE) and the Adriatic Basin in the Bronze Age (ca. 2150–950 BCE). The first of these areas includes the largest succinite deposits, and is crucial for recognizing the early stages of its exploitation, processing and redistribution. The second area received amber later, but there it became a permanent element of prehistoric and ancient material culture. Although chemical analyses confirm that in both cases it was the same species of fossil resin, archaeological research reveals the evolution of amber in social and symbolic dimensions. This change primarily involved gradual narrowing of the social attribution of amber to women and children, semantic emancipation visible through departure from shaping amber in the likeness of weapons and tools, and commodification of amber in the far-reaching exchange contacts.
Zusammenfassung
Angesichts seiner begrenzten natürlichen Vorkommen hat Bernstein die Eigenschaft eines guten Indikators für interregionale und interkulturelle Kontakte. Aus diesen Gründen wurde Bernstein in der Archäologie bereits viel Aufmerksamkeit gewidmet. Auf dieser Basis kann festgestellt werden, dass Bernstein eher eine dekorative Rolle zugesprochen werden kann, hauptsächlich als Material für die Schmuckherstellung. Allerdings werden selten Überlegungen zu potenziellen Veränderungen im sozial konstituierten Status und Symbolismus von Bernstein aus diachroner Perspektive angestellt, die mehrere Epochen umspannen. In diesem Artikel wurde ein umfassender Überblick über Daten zum Einsatz von Baltischem Bernstein (Succinit) in zwei europäischen Regionen durchgeführt: dem Baltischen Becken in der Jungsteinzeit (ca. 4000–1700 v. Chr.) und dem Adriatischen Becken in der Bronzezeit (ca. 2150–950 v. Chr.). Das erste dieser Gebiete umfasst die größten Succinitvorkommen und ist entscheidend für die Erforschung der frühen Phasen seiner Ausbeutung, Verarbeitung und Umverteilung. Im zweiten Gebiet erscheint Bernstein später, aber dort wurde er zu einem dauerhaften Element prähistorischer und antiker materieller Kultur. Obwohl chemische Analysen bestätigen, dass es sich in beiden Fällen um dieselbe Art von fossilem Harz handelt, offenbart die archäologische Forschung die Entwicklung von Bernstein in sozialen und symbolischen Dimensionen. Diese Veränderung umfasste in erster Linie eine allmähliche Einschränkung der sozialen Zuordnung von Bernstein auf Frauen und Kinder, eine semantische Emanzipation, die darin bestand, sich von der Gestaltung von Bernstein in der Ähnlichkeit von Waffen und Werkzeugen zu entfernen, und die Kommerzialisierung von Bernstein in weitreichenden Austauschkontakten.
Streszczenie
Bursztyn, ze względu na ograniczone występowanie w przyrodzie, ma cechy dobrego wskaźnika kontaktów międzyregionalnych. Z tych powodów poświęcono mu już wiele uwagi w archeologii. Aktualny stan wiedzy pokazuje, że na przestrzeni wieków bursztyn pełnił rolę dekoracyjną, głównie jako surowiec do produkcji biżuterii. Jednakże, rzadko podejmowane są rozważania nad ewentualnymi zmianami społecznie konstytuowanego statusu oraz symboliki bursztynu z perspektywy diachronicznej, obejmującej kilka epok. W niniejszym artykule dokonano szerokiego przeglądu źródeł dotyczących wykorzystania bursztynu bałtyckiego (sukcynitu) w dwóch europejskich regionach: Basenie Bałtyku w okresie neolitu (ok. 4000–1700 BCE) oraz Basenie Adriatyku w epoce brązu (ok. 2150–950 BCE). Pierwszy z tych obszarów obejmuje największe złoża sukcynitu i jest kluczowy dla rozpoznania wczesnych etapów jego eksploatacji, obróbki oraz redystrybucji. Do drugiego z nich bursztyn dotarł później, lecz stał się tam trwałym elementem kultury materialnej pradziejów i antyku. Choć analizy chemiczne potwierdzają, że w obu przypadkach mamy do czynienia z tym samym gatunkiem żywicy kopalnej, to w świetle badań archeologicznych widoczna jest ewolucja bursztynu w wymiarze społecznym i symbolicznym. Zmiana ta polegała przede wszystkim na stopniowym zawężeniu atrybucji społecznej bursztynu do kobiet i dzieci, emancypacji znaczeniowej polegającej na odejściu od kształtowania bursztynu na podobieństwo broni i narzędzi, oraz utowarowieniu bursztynu w dalekosiężnych kontaktach wymiennych.
© 2025 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston
