A fabric from the Hallstatt period yet unseen in Central Poland – some remarks on the find from Dąbrowa, Wieluń County
-
Radosław Janiak
and
Joanna Słomska-Bolonek
Abstract
During excavations carried out in 2023 at the cemetery of the Lusatian culture in Dąbrowa, site 2, Wieluń County, an urnless cremation burial was discovered (Object 24), which is dated generally to the Hallstatt period. Burnt human bones were scattered throughout the object, which form a relatively compact cluster in the central part of the grave. Ceramic fragments from various vessels were found in the fill of the grave cavity. Metal objects, both bronze and iron, showed signs of being smoldered in the fire. This fosters the conclusion that they had been burned with the deceased on the pyre and placed in the grave together with burned human bones. At the same time, such a state of preservation of the grave offerings made it impossible to specify the dating of the tomb. Within the grave, a fragment of an iron plate was found, on which mineralized remains of fabric were preserved. Technological analysis showed that it was a half-basket weave fabric of a very high quality, made of thin z-single yarn (0.25–0.30 mm and 0.40–0.50 mm) and of surprisingly high thread count (32–34/12–14 threads per cm). In the basin of the Vistula and the Oder rivers, none of the fabrics discovered so far had similar parameters. On the other hand, textiles from the main canters of weaving production at the time, such as the Hallstatt culture and the Scandinavian area, showed similar characteristics, but only in rare examples. This highlights the importance of the weaving product presented here. It is difficult to answer conclusively whether we are dealing in this case with an imported object or one produced in a local weaving workshop, although much points to the first option. Given the context of the find and the accompanying offerings, it can be assumed that the fabric belonged to a person of a higher social status. The local community’s custom of accumulating and then depositing imported items of quality into graves also makes such a hypothesis plausible. On the other hand, certain foreign patterns were adopted and creatively developed in local craft workshops of the Lusatian Culture. Most likely, involvement in long-distance trade routes allowed this society to achieve a high position in the aforementioned exchange. It was important to settle and control areas located in the basin of the upper Warta and Prosna rivers, i. e., on the southern borderlands of central Poland. It was here, through Silesia, that foreign patterns flowed in, which were then transmitted further along the Warta river basin in the northern direction, towards the “Lusatian interior”. The communication route created for the Baltic amber trade played an important role here. Finds of this raw material were recorded both in the Hallstatt circle, in areas of northern Italy, and present-day Slovenia.
Zusammenfassung
Bei Ausgrabungen auf dem Gräberfeld der Lausitzer Kultur von Dąbrowa, pow. Wieluń, Fpl. 2 im Jahr 2023 wurde ein Brandgrubengrab (Befund 24) freigelegt, das allgemein in die Hallstattzeit datiert. Der Leichenbrand lag in der gesamten Grube verteilt, lediglich im Zentrum bildete er eine gewisse Konzentration. In der Grubenverfüllung befanden sich ferner Fragmente unterschiedlicher Keramikgefäße sowie Gegenstände aus Eisen und aus Kupferlegierung mit Brandspuren. Offensichtlich lagen sie zusammen mit dem Leichnam auf dem Scheiterhaufen und wurden anschließend in der Grabgrube deponiert. Eine genaue Datierung des Grabes war aufgrund des schlechten Erhaltungszustandes der Grabbeigaben nicht möglich. An einem Eisenblech waren überraschenderweise mineralisierte Textilreste erhalten. Die Analyse ergab, dass wir es mit einem Gewebe von hoher Qualität zu tun haben. Es wurde ein dünnes Garn (0.25–0.30 mm und 0.40–0.50 mm) für die Ripsbindung von erstaunlich hoher Dichte (32–34/12–14 Fäden auf cm) verwendet. Ähnliche Parameter sind für den Raum zwischen Oder und Weichsel bislang noch nicht bezeugt, dafür aber aus den hauptsächlichen Zentren der Textilherstellung dieser Zeit – aus dem Hallstattkreis sowie aus Skandinavien. Es handelt sich dabei aber auch dort nur um vereinzelte Belege, was die Bedeutung des Fundes von Dąbrowa unterstreicht. Es ist schwierig zu entscheiden, ob wir es mit einem importierten Textil zu tun haben oder um ein in der Region gefertigtes Produkt. Vieles spricht allerdings für die erste Möglichkeit. Fundkontext und die Beigaben legen nahe, dass die bestattete Person einen hohen sozialen Status innehatte. Die in der Region zu beobachtende Akkumulation von Prestigegütern zu Lebzeiten und deren Deponierung im Grab nach dem Tod stützt diese Annahme. Ferner wurden bestimmte fremde Vorbilder adaptiert und in einheimischen Werkstätten weiterentwickelt. Die Gemeinschaft, zu welcher die verstorbene Person gehörte, erlangte dank der Lage ihres Siedlungsgebietes an Kommunikationsrouten im Rahmen eines Fernhandels wohl eine große Bedeutung. Sie kontrollierte die Region zwischen mittlerer Warthe und Prosna, d. i. der südliche Rand Mittelpolens. Über Schlesien gelangten fremde Güter hierher, die anschließend weiter nach Norden, tief in das Zentrum der Lausitzer Kultur im Warthegebiet, vermittelt wurden. Eine entscheidende Rolle spielte hierbei jene Kommunikationsroute, über die baltischer Bernstein verhandelt wurde. Funde aus diesem Rohstoff wurden im Hallstattkreis, in Norditalien sowie im Gebiet des heutigen Sloweniens gefunden.
Abstrakt
W trakcie wykopalisk przeprowadzonych w 2023 r. na cmentarzysku ludności kultury łużyckiej w Dąbrowie stan. 2, pow. wieluński odkryto pochówek ciałopalny, bezpopielnicowy (obiekt 24), który datowany jest ogólnie na okres halsztacki. Przepalone kości ludzkie rozsypane były w całym obiekcie. Jedynie w centralnej części grobu tworzyły one relatywnie zwarte skupisko. W wypełnisku jamy grobowej stwierdzono fragmenty ceramiki, pochodzące z różnych naczyń. Przedmioty metalowe, zarówno brązowe, jak i wykonane z żelaza wykazywały cechy przepalenia w ogniu. Nasuwa to wniosek o przepaleniu ich wraz ze zmarłym na stosie ciałopalnym i złożenie do grobu wraz z przepalonymi kośćmi ludzkimi. Jednocześnie taki stan zachowania darów grobowych uniemożliwił sprecyzowanie datowanie grobu. Niespodziewanym przy tym było odkrycie w obrębie grobu fragmentu blaszki żelaznej, na której zachowały się zmineralizowane szczątki tkaniny. Analiza technologiczna wykazała, iż mamy do czynienia z tkaniną o bardzo wysokiej jakości, w której zastosowano cienką przędzę o grubości 0.25–0.30 mm i 0.40–0.50 mm oraz splot rypsu o zaskakująco wysokiej gęstości wynoszącej 32–34/12–14 nici na cm. W dorzeczu Wisły i Odry żadna z odkrytych dotychczas tkanin nie charakteryzowała się podobnymi parametrami. Zbliżone cechy wykazywały natomiast znaleziska pochodzące z głównych centrów ówczesnej produkcji tkackiej, takich jak krąg kultury halsztackiej czy obszar Skandynawii. Są to jednak znaleziska jednostkowe, co uwypukla znaczenie omawianego tu wyrobu tkackiego. Trudno jednoznaczne rozstrzygnąć czy mamy w tym przypadku do czynienia z przedmiotem importowanym, czy też powstałym w lokalnym warsztacie tkackim, choć wiele wskazuje na pierwszą z tych dwóch opcji. Zważywszy na kontekst znaleziska oraz towarzyszące mu dary można przypuszczać, iż tkanina ta należała do osoby o wyższym statusie społecznym. Zwyczaj lokalnej społeczności polegający na kumulowaniu i następnie deponowaniu w grobach prestiżowych przedmiotów importowanych także uprawdopodobnia taką hipotezę. Z drugiej strony jednak adoptowało pewne obce wzorce i twórczo rozwijało je w lokalnych warsztatach rzemieślniczych. Dzięki aktywności w ramach dalekosiężnych szlaków handlowych, społeczeństwo to osiągnęło zapewne wysoką pozycję w ramach wspomnianej wymiany. Istotnym było zasiedlenie i kontrolowanie terenów położonych w dorzeczu górnej Warty i Prosny, czyli na południowych rubieżach centralnej Polski. To tutaj, za pośrednictwem Śląska napływały obce wzorce, które następnie transmitowane były dalej, dorzeczem Warty w kierunku północnym, czyli w kierunku „łużyckiego interioru”. Istotną rolę spełniał tu szlak komunikacyjny, w ramach którego dokonywana była wymiana handlowa przy istotnym udziale nadbałtyckiego bursztynu. Znaleziska tego surowca notowane były zarówno w kręgu halsztackim, na obszarach północnej Italii oraz obecnej Słowenii.
Article note
In older literature that weave was referred to as rep or repp (Maik 2012, 15; Bender-Jørgensen 1992). Currently in the case of fabric, the notation half-basket weave or 2/1 basket weave is used.
© 2024 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston
